Parlementsleden Sonja Becq en Katrien Schryvers hebben 17 actiepunten voorgesteld die het leven van kinderen van gescheiden ouders gemakkelijker zouden moeten maken. Een aantal punten vinden we heel waardevol en die verdienen zeker verder onderzoek en uitwerking.
Dit zijn ze:
- Meer en betere bemiddeling
- Ouderschapsplan
- Jeugdadvocaten
- Minderjarigen informeren over hun rechten en deze beter behartigen
- Onderzoeken of minderjarigen zelf verzoeken tot de rechtbank kunnen richten
- Het Kinderrechtencommissariaat en Awel blijvend bekendmaken
- Expertise van en informatie bij de Huizen van het Kind blijvend versterken
- Contact met leeftijdsgenoten in dezelfde situatie stimuleren en faciliteren
- De beschikbaarheid van neutrale bezoekruimtes uitbreiden
- Voorzien in gespecialiseerde hulpverlening
- Onderzoek voeren naar de relatie tussen vechtscheidingen en kindermishandeling
- Stiefoudercoaching meer onder de aandacht brengen
- De mogelijkheden van het verblijfsregister benadrukken
- Op elke school een aanspreekpunt voor leerlingen
- Scholen, verenigingen en organisaties delen good practices omtrent omgaan met kinderen van gescheiden ouders
- Voortzetten van jeugdhulpverleningstrajecten garanderen
- Een Vlaamse echtscheidingsambtenaar
1. De juridische procedure: ouderschapsplan, scheidingsdeskundigen, jeugdadvocaten, zelfstandige rechtsingang,…
Uit elkaar gaan is een heel proces. Afspraken met betrekking tot de kinderen worden vaak juridisch vastgelegd. Kinderen moeten voelen en weten dat er met hen rekening wordt gehouden. Zij vinden het heel belangrijk om daarin ook gehoord te worden, om het gevoel te hebben een verschil te maken. Daarom vinden Schryvers en Becq dat bemiddeling als methodiek nog meer en sneller moet kunnen worden ingezet. Binnen dat bemiddelingsproces moeten erkende scheidingsbemiddelaars ouders informeren, sensibiliseren en responsabiliseren.
Daarom wordt een ouderschapsplan voorgesteld. Zo’n plan legt de afspraken met betrekking tot de opvoeding en het uitoefenen van het ouderlijk gezag vast wanneer ouders uit elkaar gaan. Via bemiddeling willen beide parlementsleden overlegde oplossingen stimuleren.
Wanneer het komt tot een rechterlijke beslissing, moeten de wensen en noden van kinderen en jongeren meer kunnen doorwegen. Er wordt dan ook gepleit voor jeugdadvocaten die rechtstreeks aanspreekbaar zijn voor kinderen en hen kunnen vertegenwoordigen in een procedure en in het bemiddelingsproces met hun ouders. Schryvers en Becq willen dat kinderen die betrokken zijn bij een gerechtelijke procedure naar aanleiding van de scheiding van hun ouders op een kindvriendelijke en transparante wijze geïnformeerd worden over hun spreekrecht of hun recht om daartoe een verzoek te richten tot de rechter. Al te vaak zijn minderjarigen te weinig op de hoogte. De bereidwilligheid van familierechters om de kinderen aan het woord te laten, moet gestimuleerd worden. Dit moet bovendien kunnen in een kindvriendelijke omgeving. Schryvers en Becq vinden dat minderjarigen zelf de mogelijkheid moeten krijgen om een verzoek in te dienen met betrekking tot contact met familieleden.
Uiteraard vinden we het stimuleren van bemiddeling een goede zaak. We zouden zelfs nog een stapje verder durven gaan. Waarom niet één bemiddelingsgesprek verplicht maken vooraleer men naar de familierechtbank kan stappen? Na zo’n kennismakingsgesprek beslissen de ouders zelf of ze met de bemiddeling willen doorgaan of een gerechtelijke procedure willen starten. De bemiddeling blijft op die manier vrijwillig, maar de grote drempel wordt verkleind. Een vaak gehoord argument is immers: “ja maar, mijn ex zal nooit samen aan tafel willen zitten”.
Een ouderschapsplan bestaat al in Nederland sinds 2009. Onderzoek daar was echter niet zo positief, er zouden zelfs meer conflicten zijn dan voor het verplichte plan. Wel positief zou zijn dat ook niet-gehuwde ouders nadenken over het samen ouders blijven. Moet het plan verplicht worden? Of wordt er beter meer ingezet op sensibilisering en stimulering?
Zoals een rechtszaak voor de ouders vaak niet het gewenste resultaat oplevert, zal het dat ook niet doen als de kinderen zullen kunnen procederen tegen hun ouders. De mogelijkheid kan volgens ons onderzocht worden, maar blijft toch best beperkt tot de echt meest schrijnende gevallen en na alternatieven te hebben geprobeerd.
2.Hulp bij het omgaan met de scheiding van ouders: lotgenotencontact, neutrale bezoekruimtes, gespecialiseerde hulpverlening,…
Het is normaal dat kinderen veel vragen hebben wanneer hun ouders uit elkaar gaan. Het is dan ook belangrijk dat zij de weg kennen naar bijvoorbeeld het Kinderrechtencommissariaat en Awel, de vroegere jongerentelefoon. Deze organisaties kunnen bovendien heel wat noden en verzuchtingen in kaart brengen.
Er zijn mogelijkheden om in contact te komen met leeftijdsgenoten die eenzelfde situatie doormaken of hebben doorgemaakt. Dergelijk contact met kinderen en jongeren in dezelfde situatie kan voor minderjarigen een grote steun zijn en moeten we onder de aandacht van deze kinderen brengen. De werking van een organisatie als Villa Pinedo uit Nederland bewijst de nood hieraan.
Het verkorten van de wachtlijsten van neutrale bezoekruimtes is een groot aandachtspunt.
Meer onderzoek over de relatie tussen vechtscheidingen en kindermishandeling is nodig.
3. Het leven na de scheiding: stiefoudercoaching, verblijfsregister,…
Wonen in een systeem van co-ouderschap, een bezoekregeling hebben met één van de ouders, zorgouders of zorgbroers en -zussen die plots in hun leven komen … Het is niet altijd evident. Men wil daarom meer aandacht voor stiefoudercoaching.
Aan de lokale besturen doen beide volksvertegenwoordigers een oproep om hun inwoners te informeren over de mogelijkheid om kinderen die regelmatig bij hen verblijven, maar gedomicilieerd zijn in de gemeente waar de andere ouder woont, te laten registeren in het verblijfsregister.
De school maakt een groot deel uit van de leefwereld van kinderen, het is dan ook van belang dat er daar iemand is, een vertrouwenspersoon of aanspreekpunt, waar leerlingen met hun verhaal terecht kunnen en hen indien nodig kan doorverwijzen naar meer gespecialiseerde ondersteuning.
Aan scholen, maar ook aan vrijetijdsorganisaties vragen de volksvertegenwoordigers oog te hebben voor de specifieke problemen (zoals het niet bij hebben van het nodige materiaal of het afwezig zijn op bijv. een training) die gekoppeld zijn aan de bijzondere situatie thuis. In geval de ouders apart wonen, dient de school of de organisatie bovendien correspondentie te richten aan beide ouders.
We kaartten eerder al aan dat het verblijfsregister nog te weinig bekend is, zelfs bij het gemeentepersoneel van een aantal gemeentes. Een grotere bewustwording op alle vlakken is zeker een goede zaak.
Ook de speciale dynamiek en noden van nieuw samengestelde gezinnen, is te weinig bekend. Veel ouders en stiefouders leven met vragen die ze vaak niet durven stellen.
4. Echtscheidingsambtenaar
Tenslotte denken Schryvers en Becq aan de aanduiding van een Vlaamse echtscheidingsambtenaar. Die kan onder meer mee zoeken naar hoe institutionele settings, zoals bedrijven, scholen, vrijetijdsorganisaties, het best omgaan met kinderen van gescheiden ouders en hun specifieke situatie. Ook kan hij een brug slaan tussen de verschillende beleidsdomeinen, tussen de betrokken maatschappelijke actoren, en tussen het beleid en het veld inzake het omgaan met scheidingsproblematieken. Op die manier kan hij mee waken over een kind- en gezinsvriendelijk echtscheidingsbeleid.
De meerwaarde van een echtscheidingsambtenaar zien we niet dadelijk. Zal zo’n ambtenaar het kluwen overzichtelijker maken? We vermoeden van niet, mogelijk wordt eerder het tegendeel bereikt: nog een orgaan extra. In de praktijk nemen nu heel wat verenigingen deze taak op zich. De drempel naar een vereniging is toch een stuk lager dan die om naar een “ambtenaar” te stappen.
We lezen graag jullie reactie. Welke ideeën vind je goed? En welke zie je helemaal niet zitten?
