Wat is het?
Kinderen, je hebt ze in alle soorten en maten. Het grootste deel vertoont ‘normaal’ kindergedrag. Ze zijn volop bezig zich te ontwikkelen. Tijdens deze ontwikkeling zijn ze soms lief, soms boos, soms bang, soms lui en soms blij.
Er zijn ook kinderen die afwijken van deze standaardontwikkeling. Deze kinderen wijken op bepaalde punten extreem af van de anderen. Ze zijn opvallend opstandig of ongelooflijk gedienstig. In het eerste geval wordt er heel snel aan de alarmbel getrokken. Kinderen van de tweede groep, laat ons ze engeltjes noemen, zien we snel als voorbeeld. Engeltjes die thuis en op school weliswaar voorbeeldig gedrag vertonen, maar ook engeltjes die opvallend weinig vriendjes hebben, die liever de leraar helpen dan met klasgenoten te spelen en engeltjes die je eerder tegenkomt bij de supermarkt om inkopen te doen voor het avondeten dan dat je ze ziet spelen op een plein.
De kans bestaat dat dit gedrag voortkomt uit een grote wens om het voor ouders zo aangenaam mogelijk te maken. Het perfectionisme van deze kinderen zorgt dat ouders trots kunnen zijn. Of het zorgt ervoor dat ouders zich kunnen bezig houden met hun eigen problemen.
Parentificatie betekent dat het kind een ouderrol op zich neemt. Het risico op parentificatie is groter bij een echtscheiding of bij overlijden van een ouder. De ouders gaan op dat moment immers zelf door een moeilijke periode. Emotionele gevoelens spelen een grote rol in deze periode. Omdat er niet meteen altijd een andere volwassene meer in de buurt is om deze gevoelens te delen, worden ze gedeeld met het kind. Een kind wil dat zijn of haar ouders gelukkig zijn en zal aangepast gedrag gaan vertonen om het leed te verzachten of de situatie niet nog moeilijker te maken. Hij zal zich daarvoor in alle mogelijke bochten wringen. Een logisch gevolg is dat het kind zich verantwoordelijk gaat voelen voor het welzijn van zijn of haar ouders. Door het vervullen van de ouderrol, verwaarlozen ze hun kindrol. Ze vergeten hun belang als kind of als jongere, ze cijferen zichzelf volledig weg.
Wat zijn de gevolgen?
Parentificatie belet de veilige hechting van kinderen met zijn of haar ouder(s). Een gezonde hechting is heel belangrijk om tot een evenwichtige volwassene op te groeien. Zonder deze veilige hechting is de kans groter op latere problemen in je relaties, gezin, job of bij rouwverwerking.
Kinderen krijgen ook niet het goede voorbeeld. Ze leren niet wat een kind van zijn of haar ouders nodig heeft en zullen dit ook niet aan hun eigen kinderen kunnen geven. Ze leren verder ook niet om voor zich zelf te zorgen. Als je dit mechanisme in je kindertijd ontwikkelt, is de kans groot dat je het doorzet in je volwassen leven. Eenmaal volwassen blijf je je overdreven verantwoordelijk voelen voor het welbevinden van anderen. Dan vind je de behoeftes van anderen altijd weer belangrijker dan je eigen behoeftes. Je kunt je zelfs verantwoordelijk gaan voelen voor het gevoel van de mensen met wie of waarvoor je werkt en leeft. Dit terwijl ieder in eerste instantie natuurlijk verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen gevoel.
Zijn er oplossingen?
Het goede nieuws is dat parentificatie niet automatisch voor blijvende schade zorgt. Een tijdelijk onevenwicht hoeft niet te betekenen dat het evenwicht voor altijd verstoord zal blijven.
Enkele tips:
- Geef het kind eens een complimentje voor wat het doet. Het is voor de kinderen vooral belangrijk dat hun inzet gezien wordt. Ze vergeten namelijk waarvoor ze het allemaal doen. Ze geven niet om te kunnen ontvangen, maar geven om te kijken hoe ze op een andere manier nog meer kunnen geven.
- Zorg dat het kind ook echt kind kan en mag zijn. Speel samen, lach samen, doe eens gek. Laat het kind even pauze nemen van de zorgtaken.
- Ook al zou je ze misschien willen ontlasten, geef ze toch af en toe een taakje. Maar kies een taakje dat bij de leeftijd hoort.
- Voer het gesprek met ze en maak hen duidelijk dat volwassenen beslissen over bedtijd, gsm-gebruik, enz… Een kind heeft grenzen nodig. Het zal een opluchting voor het kind zijn om even niet verantwoordelijk te hoeven zijn en op alles te letten.